Yevropada yer ostida Shotlandiya tog'laridan O'rta er dengizi sohillarigacha minglab kilometrlarga cho'zilgan 12 ming yillik tarixga ega ulkan tunnel tarmog'i mavjud. Ammo bu tarmoqning asl maqsadi va kelib chiqishi haligacha sirligicha qolmoqda. «Arxeologiya olami» nashri ushbu mavzu bo'yicha ma'lumot beradi.
Mutaxassislarning fikricha, tunnel tarmoqlari qadimda odamlarni yirtqichlardan yoki tabiiy ofatlardan himoya qilish yoki turli hududlar o‘rtasida xavfsiz o‘tish joyini yaratish uchun qurilgan. Ba'zi nazariyalarga ko'ra, bu aloqalar diniy yoki ramziy ahamiyatga ega va ular «dunyolar o'rtasidagi ko'prik» bo'lib xizmat qiladi.
Nemis arxeologi doktor Geynrix Kush ushbu tarmoqni batafsil o‘rganib, “Yer osti darvozalari haqidagi sirli hikoyalar” nomli kitobini nashr ettirdi. Uning soʻzlariga koʻra, tunnelning baʼzi qismlari uzunligi Bavariyada 700 metr, Avstriyada esa 350 metr boʻlishi aniqlangan. Tunnelning kengligi o'rtacha 70 sm, bir kishi o'tishi uchun etarli. Ba'zi joylar ko'ngil ochish yoki saqlash uchun ishlatiladigan xonalarga kengaytirildi.
Keyinchalik tunnelning ko'p kirishlarida cherkovlar qurilgan. Doktor Kushning fikricha, bu katoliklar davridagi eski diniy e'tiqodlarni yo'q qilishga qaratilgan bo'lishi mumkin.
Shu bilan birga, bunday tunnel tarmoqlari nafaqat Evropada, balki Amerika va boshqa qit'alarda ham mavjud. Ko'pgina rivoyatlarga ko'ra, qadimgi odamlar ofatlar paytida bunday er osti inshootlariga panoh topishgan.
Sirli tunnel tarmog'i ilmiy munozaralar manbai bo'lib qolmoqda. Uning asl maqsadi va tarixini tushunish kelajakdagi ko'plab tadqiqotlarni talab qiladi.